Chi phí hoạt động là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

Chi phí hoạt động là các khoản chi định kỳ phục vụ duy trì hoạt động kinh doanh thường nhật như lương, thuê văn phòng, tiện ích và quản lý hành chính. Đây là phần không thuộc giá vốn hay đầu tư dài hạn, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và được theo dõi trong báo cáo kết quả kinh doanh.

Định nghĩa chi phí hoạt động

Chi phí hoạt động (Operating Expenses – OPEX) là các khoản chi phí cần thiết để vận hành hoạt động thường xuyên của một doanh nghiệp, nhưng không trực tiếp tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ. Chúng bao gồm các khoản chi như lương nhân viên, tiền thuê văn phòng, chi phí tiện ích, chi phí bán hàng, chi phí hành chính và các chi phí quản trị khác.

OPEX xuất hiện trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (income statement), ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận trước thuế. Sự khác biệt giữa doanh nghiệp vận hành hiệu quả và doanh nghiệp thua lỗ nhiều khi nằm ở khả năng kiểm soát các chi phí hoạt động này.

Chi phí hoạt động thường được chia thành hai loại chính:

  • Chi phí cố định: không thay đổi theo sản lượng như tiền thuê, lương quản lý
  • Chi phí biến đổi: thay đổi theo mức độ hoạt động như chi phí vận chuyển, chi phí năng lượng

Phân biệt OPEX và CAPEX

CAPEX (Capital Expenditure) là chi phí đầu tư vào tài sản có giá trị sử dụng dài hạn như máy móc, trang thiết bị, bất động sản. Ngược lại, OPEX là chi phí định kỳ phát sinh trong quá trình vận hành và không tạo ra tài sản cố định. Cả hai loại chi phí đều cần thiết để duy trì và phát triển doanh nghiệp, nhưng cách ghi nhận và xử lý kế toán hoàn toàn khác nhau.

CAPEX thường được vốn hóa và khấu hao dần trong nhiều năm, trong khi OPEX được ghi nhận đầy đủ trong kỳ kế toán phát sinh. Việc phân biệt rõ giữa OPEX và CAPEX có ý nghĩa trong việc lập ngân sách, đánh giá hiệu suất tài chính và hoạch định chiến lược sử dụng vốn.

Bảng sau đây so sánh sự khác biệt giữa hai loại chi phí:

Tiêu chí OPEX CAPEX
Bản chất Chi phí vận hành thường xuyên Chi phí đầu tư tài sản dài hạn
Thời gian ghi nhận Trong kỳ kế toán hiện tại Phân bổ trong nhiều kỳ thông qua khấu hao
Ảnh hưởng dòng tiền Chi ra liên tục Chi ra theo từng đợt hoặc một lần lớn
Ví dụ Lương nhân viên, phí dịch vụ, bảo trì định kỳ Mua máy móc mới, đầu tư xây dựng nhà xưởng

Phân loại chi phí hoạt động

Trong thực tiễn kế toán và quản trị, chi phí hoạt động được phân loại nhằm phục vụ cho việc lập ngân sách, phân tích hiệu quả và kiểm soát nội bộ. Mỗi loại chi phí có đặc điểm riêng về tính ổn định, khả năng kiểm soát và tác động đến lợi nhuận.

Một số nhóm chi phí hoạt động phổ biến bao gồm:

  • Chi phí bán hàng: quảng cáo, hoa hồng, chi phí vận chuyển hàng hóa
  • Chi phí hành chính và quản lý: tiền lương ban lãnh đạo, chi phí văn phòng phẩm, phí pháp lý
  • Chi phí thuê: thuê thiết bị, thuê mặt bằng sản xuất hoặc văn phòng
  • Chi phí bảo trì và tiện ích: bảo trì hệ thống máy móc, điện, nước, internet

Một số doanh nghiệp còn theo dõi chi phí hoạt động theo trung tâm chi phí (cost center) như phòng nhân sự, phòng IT, phòng tài chính, giúp minh bạch hóa chi tiêu và gán trách nhiệm quản lý chi phí đến từng bộ phận.

Cách tính chi phí hoạt động

Chi phí hoạt động được tính từ các khoản mục trên báo cáo tài chính, thường bao gồm toàn bộ chi phí ngoài giá vốn hàng bán (COGS), chi phí tài chính và thuế. Công thức tổng quát có thể viết như sau:

Chi phıˊ hoạt động=Tổng chi phıˊGiaˊ voˆˊn haˋng baˊnChi phıˊ taˋi chıˊnhThueˆˊ\text{Chi phí hoạt động} = \text{Tổng chi phí} - \text{Giá vốn hàng bán} - \text{Chi phí tài chính} - \text{Thuế}

Hoặc, khi phân tích nội bộ: OPEX=Chi phıˊ baˊn haˋng+Chi phıˊ quản lyˊ+Chi phıˊ thueˆ+Chi phıˊ bảo trıˋ+Tiện ıˊch+\text{OPEX} = \text{Chi phí bán hàng} + \text{Chi phí quản lý} + \text{Chi phí thuê} + \text{Chi phí bảo trì} + \text{Tiện ích} + \dots

Trong thực tế, doanh nghiệp có thể sử dụng bảng tổng hợp sau để theo dõi chi tiết:

Khoản mục Giá trị (VNĐ) Ghi chú
Lương và phụ cấp 2.000.000.000 Nhân viên khối văn phòng
Chi phí quảng cáo 500.000.000 Chiến dịch tiếp thị quý II
Chi phí thuê văn phòng 300.000.000 Hợp đồng thuê 12 tháng
Tiện ích (điện, nước, mạng) 120.000.000 Trung bình hàng tháng

Tổng chi phí hoạt động trong ví dụ trên là 2.920.000.000 VNĐ trong kỳ báo cáo.

Tỷ lệ chi phí hoạt động và hiệu quả tài chính

Tỷ lệ chi phí hoạt động (Operating Expense Ratio – OER) là chỉ số đo lường hiệu quả vận hành của doanh nghiệp. Nó cho biết bao nhiêu phần trăm doanh thu được chi ra cho các hoạt động thường xuyên và phản ánh khả năng kiểm soát chi phí trong ngắn hạn. Đây là một chỉ số đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực bất động sản, ngân hàng, và bán lẻ.

Công thức tính: OER=Chi phıˊ hoạt độngDoanh thu thuaˆˋn\text{OER} = \frac{\text{Chi phí hoạt động}}{\text{Doanh thu thuần}}

Ví dụ, nếu một công ty có doanh thu thuần là 50 tỷ đồng và chi phí hoạt động là 20 tỷ đồng, thì: OER=2050=0.4 hay 40%\text{OER} = \frac{20}{50} = 0.4 \text{ hay } 40\%

Chỉ số này càng thấp thì doanh nghiệp càng hiệu quả trong sử dụng nguồn lực. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng OER nên được so sánh trong cùng ngành để phản ánh đúng bối cảnh cạnh tranh và mô hình hoạt động.

Vai trò trong quản trị và ra quyết định

Chi phí hoạt động là công cụ trọng yếu trong quản trị tài chính. Việc theo dõi OPEX giúp nhà quản trị đưa ra quyết định chiến lược về cắt giảm chi phí, tái cơ cấu tổ chức, và định hướng đầu tư. Một doanh nghiệp có thể tăng lợi nhuận đáng kể không phải bằng cách tăng doanh thu, mà bằng cách giảm các chi phí không cần thiết.

Trong hoạch định ngân sách, các nhà quản lý thường dự báo chi phí hoạt động theo từng quý hoặc năm, gắn liền với mục tiêu tài chính. Việc thiết lập KPI (Key Performance Indicators) cho từng nhóm chi phí giúp theo dõi tiến độ thực hiện ngân sách và phát hiện sớm các dấu hiệu vượt chi.

Vai trò ứng dụng:

  • So sánh giữa các chi nhánh hoặc phòng ban
  • Phân tích xu hướng chi tiêu theo thời gian
  • Lập báo cáo chi tiết cho nhà đầu tư và ban điều hành
  • Hỗ trợ quyết định thuê ngoài hoặc tự vận hành

OPEX trong các ngành công nghiệp khác nhau

Cơ cấu chi phí hoạt động có sự khác biệt đáng kể giữa các lĩnh vực. Điều này ảnh hưởng đến chiến lược quản lý tài chính và chỉ số OER trung bình ngành.

So sánh giữa một số ngành:

Ngành Đặc điểm OPEX Ví dụ chi phí chiếm tỷ trọng cao
Bán lẻ Chi phí hoạt động cao do mặt bằng và nhân công Thuê cửa hàng, tiền lương nhân viên bán hàng
Công nghệ Tỷ trọng OPEX thấp, chủ yếu là R&D và marketing Chi phí phát triển phần mềm, quảng cáo kỹ thuật số
Ngân hàng Chi phí hành chính và công nghệ là trọng tâm Tiền lương, hệ thống dữ liệu và bảo mật
Sản xuất OPEX chiếm tỷ trọng trung bình, tập trung vào bảo trì và logistic Bảo dưỡng máy móc, chi phí kho bãi, vận chuyển

Chi phí hoạt động và mô hình kinh doanh OPEX

Xu hướng chuyển đổi từ mô hình chi phí đầu tư (CAPEX) sang chi phí hoạt động (OPEX) ngày càng phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và dịch vụ. Các doanh nghiệp ưa chuộng thuê ngoài hoặc sử dụng dịch vụ thay vì sở hữu tài sản cố định, nhằm giảm rủi ro tài chính và tăng tính linh hoạt.

Một số mô hình OPEX hiện đại:

  • Software-as-a-Service (SaaS): thay vì mua phần mềm vĩnh viễn, doanh nghiệp trả phí thuê hàng tháng cho dịch vụ như Microsoft 365 hoặc Salesforce
  • Infrastructure-as-a-Service (IaaS): thuê máy chủ từ các nhà cung cấp như AWS thay vì đầu tư hạ tầng CNTT
  • Business Process Outsourcing (BPO): thuê ngoài các chức năng như kế toán, nhân sự, chăm sóc khách hàng

Mô hình này giúp doanh nghiệp dễ dàng điều chỉnh quy mô chi phí theo chu kỳ kinh doanh, cải thiện dòng tiền và tập trung vào hoạt động cốt lõi.

Chi phí hoạt động trong báo cáo tài chính

Chi phí hoạt động được trình bày trong báo cáo kết quả kinh doanh dưới phần chi phí sau doanh thu thuần và giá vốn hàng bán. Các khoản mục thường được chia theo:

  • Chi phí bán hàng (Selling expenses)
  • Chi phí quản lý doanh nghiệp (General & Administrative expenses)
  • Khấu hao tài sản vô hình (nếu không được vốn hóa)

Nhà đầu tư, nhà phân tích tài chính và kiểm toán viên sử dụng thông tin này để đánh giá hiệu quả vận hành và xác định điểm mạnh/yếu trong cơ cấu chi phí. Các thay đổi bất thường trong OPEX giữa các kỳ có thể phản ánh chiến lược mở rộng, cắt giảm hoặc dấu hiệu tài chính không lành mạnh.

Do đó, minh bạch và nhất quán trong trình bày chi phí hoạt động là yêu cầu bắt buộc đối với các công ty đại chúng.

Tài liệu tham khảo

  1. Investopedia – Operating Expense (OPEX)
  2. CFA Institute – Financial Statement Analysis
  3. U.S. Securities and Exchange Commission – Form 10-K
  4. Corporate Finance Institute – OPEX Explained
  5. PwC – IFRS 15 and Operating Costs
  6. Amazon Web Services – Economics of Cloud
  7. Salesforce – What is SaaS?

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề chi phí hoạt động:

Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận tại các ngân hàng thương mại Việt Nam
Tạp chí Khoa học và Công nghệ - Đại học Đà Nẵng - - Trang 79-83 - 2017
Bài viết nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận. Mẫu gồm 22 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2010 – 2016. Các nhân tố gồm: quy mô ngân hàng, cấu trúc tài sản, cấu trúc tài trợ, độ phù hợp của vốn, hiệu quả hoạt động, tốc độ tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ lạm phát. Việc đưa thêm biến độ phù hợp của vốn, biến hiệu quả hoạt động và cách tính biến mới về quy mô ngân hàng nhằm phản ánh rõ qu...... hiện toàn bộ
#ngân hàng thương mại Việt Nam #phương pháp bình phương bé nhất tổng quát khả thi #tỷ suất lợi nhuận #tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản #tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập
Bàn luận về tác động của công nghệ thông tin đến quy mô hoạt động và quyền ra quyết định trong doanh nghiệp
Tạp chí Khoa học và Công nghệ - Đại học Đà Nẵng - - Trang 10-14 - 2014
Sự bùng nổ của công nghệ thông tin và những lợi ích mà nó mang lại cho đời sống nói chung và hoạt động kinh doanh nói riêng đã không còn là đề tài xa lạ. Tuy nhiên, nghiên cứu về công nghệ thông tin cũng như về ảnh hưởng của nó đến hoạt động kinh doanh dưới góc độ các lý thuyết kinh tế vẫn chưa dồi dào. Bài báo nghiên cứu hệ thống thông tin ở góc độ kinh tế học thông qua việc đưa ra các ...... hiện toàn bộ
#công nghệ thông tin #lý thuyết đại diện #lý thuyết chi phí giao dịch kinh tế #quy mô doanh nghiệp #quyền ra quyết định
Cải cách đường sắt: Liệu chúng có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động? Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 36 - Trang 617-638 - 2009
Bài báo này xem xét hoạt động của hệ thống đường sắt ở 23 quốc gia châu Âu trong giai đoạn 1995–2001, thời điểm mà một loạt các sáng kiến cải cách đã được Ủy ban châu Âu đưa ra, và phân tích xem liệu những sáng kiến cải cách này có cải thiện hiệu quả của các hệ thống đường sắt hay không. Hiệu quả được đo lường bằng phương pháp Phân tích Hiệu quả Đa hướng, cho phép điều tra tác động của các cuộc cả...... hiện toàn bộ
#cải cách đường sắt #hiệu quả hoạt động #phân tích hiệu quả đa hướng #chi phí vật liệu #chi phí nhân công
1. PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG TÀI CHÍNH CỦA HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRỊ CHO NGƯỜI BỆNH TẠI BỆNH VIỆN LÊ VĂN THỊNH GIAI ĐOẠN 2018-2023
Tạp chí Y học Cộng đồng - Tập 65 Số CD6 - HNKH Bệnh viện Lê Văn Thịnh - Trang - 2024
Mục tiêu: Nghiên cứu thực hiện nhằm phân tích tác động tài chính trong điều trị cho người bệnh tại Bệnh viện Lê Văn Thịnh (BVLVT) trong giai đoạn 2018-2023. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang, thực hiện thông qua hồi cứu dữ liệu về nguồn chi trả chi phí trực tiếp y tế (CPTT...... hiện toàn bộ
#Tự chủ tài chính #chi phí trực tiếp y tế #bảo hiểm y tế #bệnh viện Lê Văn Thịnh #chi phí thuốc.
Nghiên cứu hiệu quả và tính chi phí hiệu quả của FITNET-NHS (Fatigue In Teenagers on the interNET in the NHS) so với quản lý hoạt động để điều trị hội chứng mệt mỏi mãn tính (CFS)/viêm não tủy cơ (ME) ở trẻ em: sửa đổi quy trình đã công bố Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 20 - Trang 1-3 - 2019
Thử nghiệm FITNET-NHS là một thử nghiệm quốc gia của Vương quốc Anh, điều tra liệu một chương trình trị liệu hành vi nhận thức trực tuyến (FITNET-NHS) có hiệu quả lâm sàng và tính chi phí hiệu quả trong việc điều trị hội chứng mệt mỏi mãn tính/ME ở thanh thiếu niên hay không trong hệ thống y tế NHS. Tại thời điểm viết bài (tháng 9 năm 2019), thử nghiệm đang tuyển dụng người tham gia. Bài viết này ...... hiện toàn bộ
Tính toán chi phí cho các chương trình hoạt động thể chất trong phòng ngừa ban đầu: một đánh giá tài liệu Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - - 2011
Bài tổng quan tài liệu này nhằm phân tích phương pháp tính toán chi phí trong các phân tích kinh tế về các chương trình hoạt động thể chất phòng ngừa ban đầu. Nó cho thấy khả năng ứng dụng của một khung lý thuyết mới được công bố trong thực tiễn, và có thể phục vụ như một hướng dẫn cho các nghiên cứu đánh giá kinh tế trong tương lai và cho việc ra quyết định. Một tìm kiếm tài liệu toàn diện đã đượ...... hiện toàn bộ
#tính toán chi phí #chương trình hoạt động thể chất #phòng ngừa #phân tích kinh tế #đánh giá kinh tế
Tác động của mối quan hệ với chính phủ đối với hoạt động của các tổ chức phi chính phủ môi trường ở Trung Quốc Dịch bởi AI
Voluntas: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations - Tập 34 - Trang 872-884 - 2022
Nghiên cứu này phân tích mối quan hệ giữa tổ chức phi lợi nhuận và chính phủ thành hai khía cạnh, quy trình và cấu trúc, và xem xét các tác động tùy thuộc của chúng đối với sự đa dạng hóa nguồn doanh thu, sự tham gia vận động chính sách và hiệu quả vận động của các tổ chức phi lợi nhuận môi trường Trung Quốc (eNGOs). Dữ liệu từ một cuộc khảo sát toàn quốc với 89 eNGOs và các cuộc phỏng vấn sâu với...... hiện toàn bộ
#mối quan hệ chính phủ #tổ chức phi lợi nhuận #đa dạng hóa doanh thu #vận động chính sách #hiệu quả vận động
Thành phần nhóm giao phối ảnh hưởng đến chi phí somatic và hoạt động của những con tuần lộc đực thống trị trong mùa giao phối (Rangifer tarandus) Dịch bởi AI
Behavioral Ecology and Sociobiology - Tập 65 - Trang 287-295 - 2010
Trong các loài đa thê, các con đực đã dành một lượng công sức đáng kể cho việc sinh sản trong mùa giao phối. Số lượng con cái trong nhóm giao phối và tỷ lệ giữa số con đực trưởng thành mà có khả năng sinh sản với số con cái trưởng thành [tỷ lệ giới tính trưởng thành (ASR)] được cho là có ảnh hưởng đến mức độ nỗ lực mà một con đực dành cho các hoạt động sinh sản. Chúng tôi dự đoán nỗ lực sinh sản c...... hiện toàn bộ
#tuần lộc #động vật đa thê #mùa giao phối #hành vi sinh sản #tỷ lệ giới tính trưởng thành #nỗ lực sinh sản
TR4 thụ thể mồ côi giao tiếp với yếu tố phiên mã protein upstream ovalbumin gà và thụ thể hormone tuyến giáp để kích thích hoạt động phiên mã của lặp lại đầu dài HIV loại 1 Dịch bởi AI
Endocrine - Tập 8 - Trang 169-175 - 1998
Trong bài báo này, chúng tôi điều tra vai trò của các thụ thể mồ côi tinh hoàn người, TR2 và TR4, trong việc điều chỉnh gen của lặp lại đầu dài virus suy giảm miễn dịch ở người loại 1 (HIV-LTR). Trong các thí nghiệm gel-retardation, một yếu tố đối xứng tại đầu 5′ của HIV-LTR, 5′-AGGGGTCAGATATCCACTGACCTTT-3′, cho thấy sự ái lực cao với TR2 và TR4 với hằng số phân ly cân bằng (K d) lần lượt là 1.11 ...... hiện toàn bộ
#HIV-LTR #thụ thể mồ côi #TR2 #TR4 #COUP-TF1 #thụ thể hormone tuyến giáp #hoạt động phiên mã.
Chi phí trực tiếp và gián tiếp do tai nạn trong hoạt động thể thao tại nơi làm việc Dịch bởi AI
Prävention und Gesundheitsförderung - Tập 6 - Trang 245-248 - 2011
Trong khuôn khổ các biện pháp khuyến khích sức khỏe tại nơi làm việc, các hoạt động thể thao đã được cung cấp nhiều hơn rõ rệt trong thời gian gần đây. Để đánh giá chi phí - lợi ích, cần có sự hiểu biết về các chi phí trực tiếp và gián tiếp do chấn thương trong các hoạt động thể chất. Dữ liệu từ y học thể thao chỉ có thể chuyển giao một phần, bởi vì những người lao động tham gia thể thao dưới nhữn...... hiện toàn bộ
#chi phí thể thao #chấn thương trong thể thao #hoạt động sức khỏe tại nơi làm việc #phân tích chi phí-lợi ích
Tổng số: 27   
  • 1
  • 2
  • 3